کج گردنی (torticollis posture)

در وضعیت ایستاده طبیعی و از نمای پشت، سر باید به شکل متعادل قرارگیرد به گونه ای که خط‌کش ثقل از مرکز استخوان پس سری و از روی ستون مهره ای ناحیه گردن بگذرد. چنانچه خط‌کش ثقل بر روی استخوان پس سری منطبق نباشد و سر به طرفین خمیدگی داشته باشد، به این ناهنجاری کج گردنی می‌گویند.

می‌توان کج گردنی را از رو به رو نیز تشریح کرد بدین شکل که خط ثقل از وسط دو ابرو و تیغه وسط بینی به سمت پایین آمده و از استخوان جناغ سینه عبور می‌کند. شدت ناهنجاری به میزان انحراف سر و مهره های گردنی از راستای خط کشش ثقل بستگی دارد. این ناهنجاری غالباً مدت زمانی بعد از تولد یا در زمان بلوغ ظاهر می‌شود. چنانچه این عارضه درمان نشود اختلال در وسعت میدان دید و چرخش چشم‌ها را به دنبال خواهد داشت.

علل

گرچه علت دقیق پیدایش این عارضه به خوبی مشخص نیست اما مهم‌ترین عللی که تا کنون به آن اشاره شده بدین ترتیب است:

1. قرارگیری سر جنین در رحم مادر در وضعیت نامناسب.
2. ضربه‌های درون زهدانی باعث خونریزی درون عضلات گردنی شده و به تدریج تشکیل بافت زخم می‌دهد و در نتیجه سبب کوتاهی عضلات گردنی می‌شود.
3. فلج یا کوتاهی عضله جناغی- چنبری- پستانی در یک طرف.
4. سوختگی پوست، پارگی دیسک بین مهره ای، سل ستون مهره های گردنی.
5. نگهداری سر در وضعیت بد یا نامناسب به مدت طولانی (مثلاً هنگام مطالعه یا انجام فعالیت‌های روزمره) .
6. ضعف شنوایی و بینایی به گونه‌ای که فرد برای بهتر شنیدن یا بهتر دیدن به طور ناخودآگاه گردن خود را کج می‌کند تا گوش ضعیف او به منبع صوتی (مثلاً معلم) نزدیک‌تر شود یا اینکه دید او واضح تر گردد.
7. کج گردنی می تواند ناشی از کج پشتی باشد که فرد برای حفظ سر روی بدن (اتخاذ وضعیت جبرانی) گردن خود را کج می‌کند.

نشانه ها

1. عدم تقارن فاصله گوش‌ها از سطح شانه‌ها
2. قرارگیری سر در یک طرف و چرخش صورت
3. نامساوی بودن دامنه حرکتی در خمش جانبی سر
4. بالا رفتن شانه سمت تحت تأثیر
5. ناتوانی در چرخاندن سر و نگه‌داشتن آن به صورت مستقیم
6. چرخیدن سر هنگام خواب
7. انحراف چشم‌ها

ملاحظات اصلاحی و درمانی

توصیه می‌شود که اصلاح این ناهنجاری هرچه زودتر آغاز شود. افرادی که عادت به نگه‌داری سر در وضعیت غلط دارند بیشتر در معرض خطر کج گردنی هستند و ضروری است تا بینایی وشنوایی این افراد کنترل شود. از این رو رعایت اصول ذیل بسیار موثر و مفید است.

1. آشنا ساختن فرد مبتلا به کج گردنی و با ویژگی‌های نگه‌داری صحیح سر وگردن در وضعیت‌های ایستاده، نشسته و خوابیده به منظور حذف عادات نامطلوب و اتخاذ وضعیت مناسب سر و گردن.
2. توصیه تمرین‌هایی که افزایش و رشد حرکتی و ازدیاد انعطاف پذیری عضلات کوتاه شده را دربرداشته باشد.
3. توصیه تمرین‌ها، بازی‌ها، ورزش‌ها، و فعالیت‌هایی که به منظور ارتقای آمادگی عمومی جسمانی و روحی باشد.

نمونه تمرین‌های کششی

1. در وضعیت ایستاده یا نشسته سر را به سمت محور بدن و در راستای ستون بدن نگه‌دارید و بکوشید تا عضله سمت کوتاه شده، کشش یابد.
2. کف دست را به کنار سر در طرفی که عضله کوتاه شده، گذاشته و بکوشید تا سر را به طرف مخالف فشار دهید. تنها مقاومت موجود مقاومت عضله کوتاه شده است.
3. در وضعیت خوابیده به پهلو قرار بگیرید به گونه‌ای که سر از لبه تخت بیرون بیاید (بدون تماس با لبه تخت) . حالا سر را رها کنید تا با استفاده از نیروی جاذبه زمین عضله کوتاه شده کشش یابد.

نمونه تمرین‌های تقویتی

1. کف دست خود را در پهلوی سر در طرفی که عضله کش آمده قرار دهید تا از این طریق مقاومتی ایجاد کنید. اکنون با فشار سر به دست بکوشید تا سر را به شانه نزدیک کنید.
2. در وضعیت خوابیده به پهلو قرار بگیرید (موافق سمتی که عضله کوتاه شده است)؛ درحالی که سر هیچ گونه اتکایی ندارد بکوشید برخلاف جاذبه زمین سر را از پهلو بالا آورده و به شانه نزدیک کنید (استفاده از نیروی جاذبه).
3. با پهلوی سر (نه پیشانی) توپ معلق در فضا را هل دهید. این حرکت در سمت عضله‌کش آمده باید تکرار شود و حرکت از ناحیه گردن باشد نه تنه.